Sep 27, 2003

نام شرقي اش در سرزمين آسمانخراش ها

سرانجام در محاصره آسمانخراش هاي نيويورك و در نزديكي ويرانه هاي جدي ترين برخورد تمدن هاي شرق و غرب ؛ نويسنده شرق شناسي هم رفت.
ادوارد سعيد اين فلسطيني باهوش و پرتلاش از مهم ترين نظريه پردازان پسا فوكويي به شمار ميرود .شرق شناسي مهم ترين كتاب اوست كه پس از ترجمه به اكثر زبان هاي زنده دنيا به مرجعي براي مطالعات پسا استعماري بدل شد. سعيد در اين كتاب به برخورد تنگ نظرانه غربيان با منابع فرهنگي شرق اعتراض كرده و آن را نتيچه سياست هاي امپزياليستي دو امپاطوري فرانسه و بريتانيا در قرن نوزدهم ارزيابي مي كند. به زعم او در مطالعات انجام شده در اين زمينه همواره تلاش شده كه شرق به عنوان منطقه اي منفعل و ثروتمند كه به لحاظ فرهنگي در حال ركود است به دنيا معرفي شود. در نگاه او نظريه ماركس كه گفته بود غرب مدرنيته را در هيات روزنامه و راه آهن و تلگراف و كشتي هاي بخار كه تبادل فرهنگي با ساير نقاط جهان را تسهيل مي كنند به هندوستان آورده است ؛ نظريه اي گيج كننده است چرا كه در بطن خود تاييد ضمني برخورد هاي نظامي و سركوبگرانه بريتانيا را نيز دارد. او به گوته خرده مي گيرد كه چرا در ديوان شرق وغرب خود سطرهايي در تاييد رفتار استعماري انگليس داشته است.
ادوارد سعيد پس از واقعه 11 سپتامبر به رويكرد مطبوعات غربي كه تلاش مي كنند اين واقعه راناشي از سرشت تجاوزگر اسلام جلوه دهند اعتراض كرده و در سخنراني هاي خود كوشيد نشان دهد اين حرف به همان اندازه سهل انگارانه است كه كسي بخواهد پيدايش فاشيسم را به سرشت مسيحيت نسبت دهد.
نگاه ادوارد سعيد به مقوله ادبيات نگاهي چند جانبه گرا بود او كه به مدت جهار دهه در دانشگاه هاي معتبري چون كلمبيا به تدريس ادبيات تطبيقي اشتغال داشت از جمله اولين نظريه پرداراني بود كه به اهميت اذبيات خلق شده در جوامع پيراموني اشاره كرد و اين نوع ادبيات را به عنوان نيرويي چالش برانگيز و هم ارز با ادبيات روز دنيا به شمار آورد. به اعتقاد اين متفكر يكي از مشكلات عمده مكتب هاي مدرن ادبي آن است كه خود را در حصار سير تكاملي تمدن سفيد پوست اروپايي محصور كرده و همه محصولات ادبي خلق شده در گوشه وكنار جهان را با اين معيار به معرض داوري مي گذاشتند. به اعتقاد او ادبيات در گفتمان پسااستعماري نقشي كليدي ايفا مي كند و با اختلاط فرهنگ هاي گوناگون به تمركز زدايي و واسازي اسطوره اذبيات غربي خواهد پرداخت .
درواقع نيز گسترش توجه محافل ادبي جهان به آثار شرقي را مي توان از نشانه هاي آغاز روندي دانست كه سعيد پيشگويي اش كرده بود.