May 5, 2008

دو کتاب جدید





تنایشگاه کتابی دیگر با همه ی خوبی ها و بدی هایش از راه رسید. در نمایشگاه امسال سه کتاب از من برای اولین بار عرضه می شوند در ادامه این کتاب ها را به اختصار معرفی می کنم.




هایکوهای نسل بیت

این کتاب گزیده ای است از هایکوهایی که سه شاعر نسل بیت یعنی آلن گینزبرگ، جک کرواک و گری اسنایدر در دهه های 50 و 60 میلادی منتشر کرده اند. این هایکوها را از منابع مختلفی گردآوری کرده ام که در قالب یک کتاب 128 صفحه ای همراه با مقدمه ای درباره ی رویکرد نسل بیت به میراث معنوی شرق و توضیحی درباره ی روند شکل گیری این رویکرد در ادبیات انگلیسی زبان برای نخستین بار به مخاطب ایرانی عرضه می شود. گزیده ای از متن کتاب همراه با مقدمه اینجا منتشر شده است که مخاطبان برای آشنایی با کتاب می توانند به آن مراجعه کنند. این کتاب که طراحی صفحات آن را دوست خوبم شروین پاشایی به شایستگی انجام داده است در روزهای آخر نمایشگاه توسط نشر مینا عرضه خواهد شد.




منتسکیو

این کتاب یکی دیگر از مجموعه کتاب های بزرگان اندیشه ی نشر مشکی است. شکل گیری آن در واقع به نشست های خصوصی اندیشه ای باز می گردد که سال گذشته همراه با چند تن از دوستان در سایت والس برگزار می کردیم. در این نشست ها که موضوع آن بررسی اندیشه ی سیاسی بود من در سه جلسه به ارائه ی مقالاتی با عنوان کلی سیاست در آراء حکمای قرن هیجدهم فرانسه پرداخته بودم و این کتاب جکیده ای از مطالبی است که در جلسه ی مربوط به منتسکیو در آن نشست ها ارائه کرده بودم. منتسکیو کتاب کوچکی است که بیشتر برای آشنایی مقدماتی خواننده با مبانی فلسفه ی این چهره ی مهم عصر روشنگری به کار می آید و فرازهایی از آثار او نیز به انتخاب و ترجمه ی من در اختیار خواننده قرار گرفته است تا خواننده با لحن و زبان خود منتسکیو نیز آشنایی حاصل کند. بخشی از متن این کتاب را می توانید در سایت رسمی نشر مشکی بخوانید. لازم به تذکر است که امسال نشر مشکی به صورت اشتراکی در غرفه ی نشر مثلث در نمایشگاه حضور دارد.

کتاب های دیگر

مجموعه شعر وقتی شبیه عجیب کتاب دیگری است که اگرچه از انتشار آن چند ماه می گذرد و خوشبختانه در این مدت از اقبال دوستداران شعر جدی بی بهره نبوده است اما برای نخستین بار در نمایشگاه کتاب امسال توسط نشر ثالت عرضه می شود. در ادامه گزیده ای از نظرهای منتشر شده ی منتقدان درباره ی این کتاب را نقل می کنم

سپیده جدیری:
بهنام اما در چهارمین کتاب شعر خود، «وقتی شبیه عجیب»، رویکردی چشمگیر به نوعی موسیقی داشته که نه تنها با موسیقی شعر دیگر شاعران، که با موسیقی شعرهای پیشین خودش نیز تفاوت زیادی دارد. در توصیف این رویکرد، همین بس که بگوییم موسیقی در اشعار جدید بهنام کارکردی به تمام معنا «سوبژکتیو» و درونی و نه «ابژکتیو» و ظاهری پیدا کرده، چنان که دیگر به آن تکرارها هم نیازی نیست و اگر هست، موسیقی، نه زینتی برای آهنگین ساختن شعر، که خودِ شعر است

سجاد صاحبان زند:
شاعر به کرات همچون بازي آينه ها به ارجاع خود مي پردازد. او از خود مي آغازد تا بار ديگر به خود برسد. از تن به تن و از کلمه به کلمه. با اين همه، واژه هاي عليرضا بهنام همچون شناگر هراکليوس نمي خواهند در شنايي در يک رودخانه (حالا متن) مکرر شوند.بايد آن را رودي سرشار از کف هاي فراوان دانست که هيچ کدام شان شبيه به هم نيستند، هرچند در ظاهر شبيه اند.

سهیل غافل زاده
متن مورد بحث ، اغلب به گونه ای است که می توان از هر جای متن به آن وارد واز هر جای دیگرش از آن خارج شد.یعنی اساسا چنین متنهایی چنین اقتضا می کنند.چرا که این دست متنها به دلیل عدم هدفمندی و نشانه گیری به مقصد نویسش نه می خواهند و نه می توانند نامه را به دست صاحبش برسانند.چون اغلب یا پستچی در لباس پستچی ظاهر نمی شود که صاحب نامه او را بشناسد و به سمت پستچی برود و نامه اش را دریافت کندو نه نامه در کیفی شیبه کیف پستچی ها قرار دارد و نه صاحب نامه در نشانی نوشته شده روی نامه حاضر می شود و این خصوصیتی شبیه خصوصیت ویروس است که مدام شکل عوض می کند، چند لحظه تورا متوجه چیزی می کند و سریعا تخریبش می کند و از آن نیز در می گذرد.

رضا آشفته:
اگر كسي مي‌خواهد يك مجموعه شعر تازه و با ويژگي‌هاي زبان‌شناختي بخواند، مجموعه شعر <وقتي شبيه عجيب> عليرضا بهنام يك نمونه بكر و ناب در اين باره است. اين كتاب را نشر ثالث در 1100 نسخه منتشر كرده است. در اين كتاب 3 كتاب <شب اسرافيل>، <وقتي شبيه عجيب> و <شبيه فراموشي> آمده است. هر 3 كتاب شامل شعرهاي چند لا‌يه، خوش ساخت و هنجارگريز است. كساني از پس خواندن اين شعرها برمي‌آيند كه با مقوله شعر، ادبيات، تاريخ، سياست، زبان‌شناسي و... آشنايي داشته و همين‌ها اسباب حوصله و دقت را براي درك و ارتباط اين آثار فراهم مي‌سازد.

روز سه شنبه هفدهم اردیبهشت ماه جاری این کتاب در فرهنگسرای سلامت واقع در رسالت – بلوار دلاوران – بعد از جهارراه آزادگان جنب فروشگاه شهروند از ساعت 4 تا 6 بعد از ظهر (خبر ایسنا را لطفا تصحیح کنید) با حضور و سخنرانی رضا چایچی، مهرنوش قربانعلی، سپیده جدیری، مهری جعفری، سهیل غافل زاده، علی مسعودی نیا، حسین ایمانیان و شهریار خسروی نقد و بررسی خواهد شد که حضور همه ی علاقه مندان را پیشاپیش خیر مقدم می گویم.




در نهایت باید به عرضه ی چاپ دوم کتاب کلاه کافکا در نمایشگاه اشاره کنم که برای مخاطبان شعرهای ریچارد براتیگان ممکن است جذاب باشد. اگر احیانا این کتاب را ندیده اید می توانید آن را از غرفه ی نشر مشکی تهیه کنید.

May 4, 2008

برای تشویق به کتاب خوانی


این روزها همزمان با آغاز نمایشگاه کتاب تهران دوباره بحث قدیمی خالی ماندن سبد خرید خانوار از کتاب به موضوع قابل توجهی در جامعه تبدیل شده است. واقعیت این است که ملت ایران در مقاطع مختلفی در تاریخ به صورت مقطعی به کتاب خوانی گرایش پیدا کرده که زمانه ی حاضر متاسفانه در شمار آن مقاطع تاریخی نیست. این مساله را می توان از جنبه های مختلفی بررسی کرد و بی تردید شرایط اقتصادی و دغدغه های معیشتی مردم در سال های اخیر سهم عمده ای در بی رغبت شدن آنها به کتاب و کتاب خوانی داشته است. اما در کنار این مساله ضعف سیستم انتشار و معرفی کتاب را نیز در ایجاد بی رغبتی به کتاب خوانی نباید دست کم گرفت. بالا رفتن حجم تولید کتاب در کنار نقص مکانیزم های موجود برای ارزشیابی کتاب در فضای کنونی یکی از مهم ترین دلایلی است که مخاطب علاقه مند به کتاب را از کتاب خوانی منصرف کرده و یا او را به سوی گزینه های مطمئن و امتحان پس داده در فضای نشر سوق می دهد.
در این میانه نقش مطبوعات ، منتقدان و جوایز ادبی بیش از پیش اهمیت پیدا می کند. در واقع همکاری این مثلث طلایی تنها چاره ای است که برای فرار از این بحران پیش روی صنعت نشر ما قرار دارد. تلاش عمده ی همکاران ما در جایزه ی روزی روزگاری بر این است که تا سر حد امکان فضایی عادلانه و دموکراتیک فراهم آوریم تا در سایه ی آن امکانی برای مخاطب پدید آید که از میان آثار منتشر شده در یک سال دست به انتخاب بزند. بدیهی است که این هدف تنها زمانی حاصل می شود که مخاطب بتواند به سلامت نتایج این انتخاب مطمئن باشد. از همین رو جایزه ی روزی روزگاری از همان ابتدا بنای کار خود را بر شفاف سازی و قانونمند بودن مراحل انتخاب گذاشته است. انتشار اساسنامه ی مصوب هیات امنای جایزه و ارتباط مستمر با اصحاب رسانه ها از جمله تمهیداتی است که در این جهت توسط دبیرخانه ی جایزه به کار گرفته می شود.
در این دوره از جایزه با آن که تلاش بر این بوده است که در هر سه رشته ی اعلام شده یعنی رمان ، مجموعه داستان کوتاه و اثر داستانی غیر ایرانی تا پیش از برگزاری نمایشگاه کتاب فهرست نامزدهای نهایی داوران به جامعه معرفی شوند که این کار با همیاری همه ی دست اندرکاران جایزه در آستانه ی نمایشگاه محقق شد اما متاسفانه در رشته ی رمان ایرانی به دلایلی که به تفصیل در بیانیه ی دبیرخانه ی جایزه به آن اشاره شد امکان رقابت میان آثار به وجود نیامد. نگارنده به جد معتقد است که تولید رمان فارسی یکی از مهم ترین شاخص های سلامت فضای ادبی جامعه است و نقصانی که در این زمینه در سال گذشته پدید آمد می تواند برای جامعه ی فرهنگی ما عواقب زیان باری را در پی داشته باشد. متاسفانه در سالی که گذشت انتشار رمان فارسی با موانعی مواجه شد که آمار بسیار اسفباری در این حوزه بر جای گذاشت. انتشار تنها 22 عنوان رمان جدی در طول یک سال نقصانی جدی است که امکان انتخاب را از مخاطب حرفه ای سلب کرده و زیان هایی جدی به پیکر ادبیات ما وارد می کند . دبیرخانه ی جایزه صمیمانه امیدوار است که در سال پیش رو با حذف موانع و پدید آمدن امکان انتشار برای آثاری که در انتظار عرضه به بازار کتاب مانده اند این نقیصه رفع شود.
در انتها لازم می دانم تاکید کنم که نتایج یک جایزه ی ادبی تنها توصیه ای از جانب بخشی از نخبگان ادبیات به جامعه است و میزان مقبولیت آن در جامعه به میزان اعتمادی بستگی دارد که کتاب خوانان به آرای این بخش از نخبگان خود دارند. بنا براین با عنایت به تعدد جوایز ادبی در کشور می توان امیدوار بود که روزی هر سلیقه ای در جامعه ی ادبی ما صاحب جایزه ای باشد که به عنوان چراغی پیش روی علاقه مندان ادبیات عمل کند و به این ترتیب آثار با ارزش هر سال از برآیند نتایج همه ی جوایز معتبر سال شناخته شود. بی شک تا آن زمان جوایز ادبی موجود تمام تلاش خود را به کار خواهند بست که با انتخاب های عادلانه و منطقی پاسخگوی نیاز جامعه ی کتاب خوان کشور باشند.

این یادداشت یکشنبه 15 اردیبهشت ماه 1387 در روزنامه ی اعتماد به چاپ رسید